Nazar Nedir?

Nazar Nedir?

Nazar inancının kökeni nedir?

Türk toplumunun günlük yaşamında derin kökleri olan nazar inancı, yaşamın hemen her alanında kendini gösterir. Çocuklarını koruma içgüdüsüyle hareket eden ebeveynler, onları nazarın olumsuz etkilerinden muhafaza etmek için çeşitli önlemler alır. Nazar inancının kökeni, Neolitik çağlara kadar uzanmaktadır. Girit’te, Aşağı Mısır’da, Malta’da, Kuzey Fransa’da ve Britanya’da Bronz çağına ait, balta şeklinde yapılmış nazarlıklar (amuletler) bulunmuştur. Araştırmalar sonucunda, eski dönemlerden itibaren Batı’da ve Doğu’da büyünün ve nazarın kötü etkilerine inanma ve bunlara karşı tedbirler alma bilgisinin köklü olduğu görülmüştür. Aynı şekilde uğursuz gözlerden gelen fenalığı ortadan kaldırmak için Mısırlılar, Fenikeliler, Yunanlılar ve Romalılar tarafından el şeklindeki muskaların kullanıldığı tespit edilmiştir.

Türk Dil Kurumu Sözlüğünde tanım şu şekildedir:

Arapça 

1. isim Belli kimselerde bulunduğuna inanılan, kıskançlık veya hayranlıkla bakıldığında insanlara, eve, mala mülke hatta cansız nesnelere kötülük verdiğine inanılan uğursuzluk; göz.

2. isim, eskimiş Bakış, bakma, göz atma:

       “İlk nazarda mağrur, azametli tesirini veriyor.” – Sermet Muhtar Alus

Nazardan korunmak için ne yapılır?

Farsça kökenli kem sözcüğü de kötü, fena anlamlarına gelir. Halk arasında “kem göz”  kötü niyetli bakış) anlamında kullanılır, kem gözün nesneleri bile çatlatabildiğine inanılır. Halk arasında, nazara karşı mavi boncuk, delikli taş, nal, yumurta kabuğu gibi çeşitli nazarlıklar kullanma, hocaya muska yazdırma, kurşun dökme vb. çeşitli uygulamalar  yapılmaktadır. İslam dininde nazarın varlığı kabul edilmiştir ve nazardan korunmak için Allaha sığınarak Felâk (113. Sûre) ve Nâs (114. Sûre) sûreleri okunmaktadır. 

Çok sevgiden nazar değer mi?

Nazar, kıskançlık gibi kötü duygulardan gelebileceği gibi kişinin yakınlarına duyduğu aşırı sevgiden de kaynaklanabilir. Bu tür nazardan en çok çocukların etkilendiğine inanıldığı için, anne ve babaların çocuklarına karşı aşırı sevgi göstermeleri ya da düşkünlükleri pek hoş karşılanmaz. Bu inanış gereği halk arasında “İnsana sevdiğinin nazarı daha çok değer” sözü yaygın olarak kullanılır. Kişi, kendisinde bulunmayan bazı özellikleri ya da mal-mülk gibi zenginlik unsurlarını gördüğünde başkalarına gıptayla karışık kıskançlık duygularıyla bakmakta, dolayısıyla bu kişilerin gerek kendilerine gerekse sahip oldukları ev, bağ-bahçe, hayvan gibi değerli mal varlıklarına ya da küçük eşyalarına zarar verebilmektedir. Bunun yanı sıra, insanlar bazen kendilerinin veya yakınlarının çocuklarına karşı besledikleri sevgilerini aşırıya varan davranışlarla göstermeleri sonucunda da nazar değdirebilmektedir.

Nazar boncuğu neden mavidir?

Halk arasında özellikle mavi gözlü ya da gök gözlü insanların nazar gücünün daha kuvvetli olduğuna inanılır. Ancak yeşil gözlü veya çakır gözlü kişilerin nazarının değdiği de söylenir. Nazar boncuğunun rengi mavidir, bu rengin etkili ve güçlü bakışa sahip gök gözlü kişilerin gözlerinden gelen ışınları kendine doğru çekerek nazarı etkisiz hale getirdiğine inanılır. Boncuğun özellikle göz şeklinde olması; J. Frazer’in büyü kanunlarından biri olan “benzeşim kanunu” ile açıklanabilir. İlkel insanların birbirine benzer şeylerin aynı olduğunu düşünüp korunma çareleri olarak kötü şeylerin aynısını ya da benzerini kullanmaları, eşyanın veya canlıların benzerine yapılan bir şeyin aslı üzerinde de aynı etkiyi bırakacağına inanmaları, büyücülüğün benzeşim kanunu olarak tanımlanabilir. Kötü gözlerin tehlikesinden korunmak için göze benzeyen nazarlıkların kullanılması da aynı düşünceden kaynaklanmaktadır.

Nazara karşı mavi boncuk kullanma, Türklerin eskiden beri uyguladıkları bir yöntemdir. Eski Türkler “boncuk-moncuk” adını verdikleri değerli ve tılsımlı taşı, kişinin veya atın boynuna, hatta sancağın tepesine takarak kötü ruhlardan ya da kötü gözlerden korunmak istemişlerdir. Bu koruyucu boncuğun mavi olması; Türkler arasında mavi gözlü kişilere çok seyrek rastlanması ve mavi gözlerin olağanüstü güce sahip olduğuna inanılmasıyla ilgilidir. Bu inanış gereği özellikle çocuklarını mavi gözlü kişilerden saklama gereği duymuşlardır. Böylelikle mavi gözlerden gelebilecek herhangi zararlı etkilerden korunmaya çalışmışlardır. Günümüzde de mavi gözlülerden çekinme ve onların kem bakışlarını etkisiz kılmak için mavi boncuk kullanma eskiden olduğu gibi yaygın bir şekilde varlığını sürdürmektedir.